عایق کاری چیست و معرفی انواع آن
عایق کاری فرآیند گفته می شود که طی آن سازه یا محیط یا تجهیزی در برابر عاملی خارجی محافظت می شود. این عملیات معمولا برای محافظت از تجهیزات ، سازه یا محیط در برابر عوامل مخرب یا آسیب زننده به شرایط بهره برداری صورت می گیرد. عایق کاری می توانند با اهداف مختلفی در سازه ها و صنعت صورت پذیرد. به طور مثال عایق های حرارتی ، عایق های ضد خوردگی ، عایق های ضد صدا و وت ، عایق ضد ضربه ، عایق ضد اسید و … .
هر یک از این عایق ها می توانند به فراخور ماهیت شرایط محیطی یا بهره برداری از سازه ، برای افزایش دوام یا حفظ مشخصات به کاربرده شوند و موثر باشند. استفاده از عایق های صوتی در سالن های تیراندازی ، آمفی تاترها ، ساختمان ها و بیمارستان ها ، عایق های رادیواکتیو در بیمارستان های با تشعشعات هسته ای ، عایق های حرارتی برای ساختمان ها ، مرغذاری ها ، سوله ها و یا سایر کاربردی ها مشابه و عایق های رطوبتی برای استفاده از سازه های نگهدازنده آب ، بام ها و سرویس های بهداشتی ، تونل ها و سازه های در معرض آب زیرزمینی کاربرد دارد.
هر یک از این عایق ها دارای انواع مختلفی می باشند که خود دارای توانمندی ها و کاربری مختلفی می باشند. مثلا جهت عایق حرارتی امروزه از تکنیکی های مختلفی استفاده می شود مانند پاشش فوم های پلی یورتان ، استفاده از ورق های پلاستفوم ، استفاده از پشم سنگ ، روش های ترکیبی و … که بسته به نوع کاربری و مباحث اقتصادی هر یک موثر می باشند.
آنچه در این متن به آن می پردازیم عایق کاربری رطوبتی می باشد. عایق کاری رطوبتی به لحاظ دوام سازه های بتنی ، مشکلات بهره برداری و زیبایی دارای اهمیت می باشند. به طور مثال نشت آب در یک زیر زمین که کاربری مسکونی یا تجاری می باشد می تواند بهره برداری را دچار اختلال کن. یا نشت آب در یک مخزن یا استخر می تواند باعث پرت آب و کاهش دوام سازه گردد. در مناطق با پتانسیل عوامل خورنده و مخرب بتن ، با توجه به اینکه عمدا عوامل مخرب به همراه آب وارد بتن می شوند ، نشت آب به بتن می تواند عامل تاثیر گذار در دوام سازه باشد. از این رو اهمیت عایق کاری سازه های بتنی از منظر رطوبتی یا آب بندی دارای اهمیت بالایی می باشد.
در حال حاضر آب بندی سازه های بتنی به دو صورت در حین اجرا و پس از اجرا صورت می گیرد. که عموما رشو در حین اجرا به علت مشکلات اجرایی می تواند دچار اختلالتی با وجود لحاظ تمهیدات پیش بینی شده داشته باشد.
از این رو در اغلب مواقع با وجود تمهیدات در حین اجرا نیاز به عایق کاری یا تهیدات مشابه پس از اجرای مانند اجرای زهکش نیز وجود دارد. از این رو عایق کاری اهمیت بالاتر و دارای ضریب اطمینان بیشتری در آب بندی سازه های بتنی می باشد. لذا این بدین منعی نیست که تمهیدات در حین اجرا را لحاظ نکنیم. چرا که در سازه های پر اهمیت این دو می توانند مکمل هم باشند. به خصوص که معمولا عایق کاری از یک سو انجام می شود.
امروزه روش های مختلفی جهت آب بندی و عایق کاری رطوبتی سازه های بتنی وجود دارد که هر یک بسته به شرایط می توانند موثر باشند. از جمله عوامل موثر در انتخاب روش آب بندی می توانند به جهت تماس آب ، فشار آب ، مباحث اقتصادی ، دوام مورد نیاز ، شرایط شیمیایی مایع ، نوع تماس ، امکانات در اختیار ، ابعاد ، اکسپوز بودن یا نبودن ، محدودیت زمانی اجرا ، کیفیت زیر کار ، در معرض UV بودن ، در معرض سایش بودن یا نبودن ، در معرض ضربه یا بارهای مکانیکی بودن یا نبود ، تغییرات دمانی حین بهره برداری و … .
لذا در هر پروژه یک یا چند مورد از این موراد می توانند دارای اهمیت مضاعفی در تعیین متریال و روش برخودار بوده و انتخاب متریال و روش را تحت تاثیر قرار دهند. با توجه داشت گاهل شرایط باعث می گرند که همیشه بهترین و با دوام ترین روش به کارگرفته نشود. از این رو انتخاب روش همیشه تعادلی بین بهترین روش ممکن و شرایط اجرایی و بهره برداری و البته مباحث اقتصادی است.
در ذیل به برخی از انواع روش های عایق کاری و آب بندی سازه های بتنی اشاره می گردد. لازم به ذکر است که هر یک از این روشهای دارای موارد مختلفی می باشد که از حوصله این متن به دور است و در مباحث دیگری به آنها پرداخته می شود.
- پوشش نیمه الاستومری و سوپر الاستومری الکرلیکی- سیمانی
- پوشش کریستال شونده نفوذگر
- پوشش سیلوکسان
- پوشش پلی اورا یا پلی اوره
- انواع پوشش اپوکسی
- پوشش پلی اورتان
- پوشش ممبریان پلی ایتلن ، پی وی سی و جی سی ال
- تزریق رزین پلی یورتان و اپوکسی آب دوست
- پوشش های اکرلیکی
- پوشش فایبرگلاس – رزین ونیل استر و الیاف شیشه
- پوشش ترکیبی ملات ماسه سیمان و چسب لاتکس
- کاشی ضد اسید
- پوشش های سیلیکاتی
- …
هر یک از این روش های بسته به عوامل گفته شده و نیز نوع جنس سازه می توانند به کارگرفته شوند و در صورت انتخاب صحیح و نیز اجرا درست ، پاسخگوی نیاز طراحان و کارفرمای در دوره تعریف شده و مورد انتظار باشند. باید توجه داشت که همواره گرانترین روش بهترین روش نیست . بلکه شرایط است که تعیین کننده نوع روش می باشد و در بسیار از مواقع دیده شده که روش های به مراتب ارزان قیمت تر به علت خصوصیات ذاتی و محدودیت های شرایط اجرا و بهره برداری دارای بازدهی بهتری از پوشش های گرانتر بوده اند.
لذا همواره باید در انتخاب متریال و روش عایق از کارشناسان با تجربه که شناخته کافی از متریال ، روش و تحلیل شرایط را دارند بهره گرفت تا از تعمیرات مضاعف جلوگیری کرد و تست های تضمین کیفیت و تایید کیفیت در پروسه اجرا صورت پذیرد تا از کیفیت اجرا اطمینان حاصل نمود.