استاندارد نمونه برداری از بتن

 استاندارد نمونه گيري از بتن تازه

نمونه گيري از بتن تازه براي انجام آزمايش هایی بر روي بتن تازه يا بتن سخت شده انجام مي شود.

به هرحال اولين گام در هر نوع كنترل و براي هر محصول مانند بتن، نمونه گيري يا نمونه برداري از آن  مي باشد به نحوي كه نمونه را بتوان معرف و نماينده مجموعه اصلي دانست وگرنه نمي توان به نتيجه لازم يعني كنترل آن محصول دست يافت و قضاوتي را در مورد مجموعه به انجام رسانيد و ارائه داد.

استانداردهاي معتبر دنيا، دستورالعمل هاي مشخصي را براي نمونه برداري از بتن تازه ارائه داده اند. در اين بخش صرفنظر از تواتر نمونه برداري (تعداد نوبت هاي نمونه برداري براي حجم يا ميزان معيني از بتن توليدي) به نحوة نمونه برداري از بتن تازه براي كنترلهاي كيفي پرداخته مي شود. تا حد امكان سعي شده است از دستورهاي استاندارد ملي ايران و در غياب آنها از استانداردهاي ASTM و EN استفاده مي شود. همچنين با توجه به اينكه در برخي از كارهاي عمراني مشخصات ASTM و ACI حاكم است سعي مي شود به اين موارد اشاره شود.

1. كليات نمونه برداري

نمونه برداري بايد بصورت غير گزينشي (تصادفي يا اتفاقي Random ) صورت گيرد تا بتوان مشت را نمونه خروار دانست. هم چنين بايد از روشهاي مشخصي در مراحل نمونه برداري و آماده سازي آن جهت آزمايشهاي مختلف بهره گرفت وگرنه ممكن است مشكلاتي در اين راه پيش آيد كه نتيجه معتبري از آن حاصل نگردد. بهرحال بتن از درون وسيله اختلاط يا وسيله حمل بايد خارج گردد و در حين خروج يا پس از آن نمونه گيري انجام شود. بنابراين با توجه به تغيير وسيله ساخت و حمل و ريختن بتن ممكن است تغييراتي در شيوه كار ايجاد گردد.

معمولاً كنترل كيفي بتن تازه در آخرين مراحل اجرائي و قبل از مصرف (قبل از ريختن در قطعه) بايد انجام شود و نمونه گيري يا نمونه برداري نيز در اين زمان مرسوم است مگر اينكه كنترل كيفي در زمان ديگري نيز مورد نظر باشد كه مسلماً آزمايشهائي در مراحل ديگر ضرورت پيدا مي كند. براي انجام اين آزمايش ها، نمونه برداري، يا نمونه گيري در موعد مقرر (براي مثال بلافاصله پس از ساخت بتن) لازم خواهد شد. حداقل حجم نمونه برداري جهت آزمايشهاي مقاومتي براي بتن هائي با حداكثر اندازه 25 ميلي متر، 25 ليتر مي باشد كه براي حداكثر اندازه هاي بزرگتر، افزايش مي يابد. براي آزمايشهاي بتن تازه، مقدار حجم نمونه مي تواند كاهش يابد. حجم بتن نمونه حداقل بايد 5/1 برابر حجم بتن مورد نياز باشد.

در مراحل نمونه برداري و آماده سازي نمونه يا آزمونه ها، حتي الامكان شرايط محيطي نبايد تاثير چنداني بر نمونه باقي گذارد مگر اينكه قيد شود، نتيجه آزمايش در شرايط محيطي موجود و پس از تاثير اين شرايط بر بتن براي كنترل كننده اهميت دارد. نمونه ها بلافاصله بايد به محل آزمايشگاه يا آزمايش و قالب گيري حمل گردد تا از باد و آفتاب و تبخير مصون بماند.

گذشت زمان بر خواص بتن اثر گذار است. بنابراين لازم است براي بسياري از آزمايش، نمونه ها در فاصله زماني خاص تهيه و يا طي زمان خاصي، آماده سازي نمونه ها انجام گردد تا كار قضاوت در مورد نتيجه ها با سهولت بيشتري به انجام رسد. در اين رابطه آزمايشهاي اسلامپ، دماي بتن و درصد هواي بتن بايد حداكثر 5 دقيقه پس از آخرين بخش نمونه گيري شروع شود. براي قالب گيري بتن جهت آزمايشهاي بتن سخت شده، شروع آن حداكثر 15 دقيقه پس از اختلاط بخش هاي مختلف نمونه برداري خواهد بود.

1. نمونه برداري از تراك ميكسر يا اتوميكسر

 از 15 درصد اول و آخر آن نبايد نمونه برداري براي آزمايشهاي مختلف (بجز كنترل يكنواختي اختلاط) انجام شود. عمليات نمونه برداري بايد پس از افزودن آب يا افزودني لازم به تراك ميكسر يا اتوميكسر (در صورتي كه مجاز به اين كار باشيم) و اختلاط كامل آن صورت پذيرد. حداقل 2 بخش نمونه برداري در فواصل منظم زماني در هنگام تخليه بتن از بخش مياني (70 درصد مياني) بايد انجام شود. توصيه مي شود در هنگام تخليه پس از حدود تخليه 20 درصد، 40 درصد، 60 درصد و 80 درصد حجم بتن، چهار بخش نمونه برداشته شود. اين بخش هاي نمونه بايد از تمام سطح جريان بتن روي ناوه تراك ميكسر اخذ شود و نبايد از يكطرف آن نمونه گيري صورت گيرد. بخش هاي نمونه بايد از تمام سطح جريان بتن روي ناوه تراك ميكسر اخذ شود و نبايد از يكطرف آن نمونه گيري صورت گيرد. بخش هاي مختلف بلافاصله بايد با يكديگر به خوبي مخلوط شود و سپس مورد آزمايشهاي مختلف واقع گردد. فاصله زماني بين اولين و آخرين بخش نمونه گيري نبايد از 15 دقيقه تجاوز كند .

1. نمونه برداري از بتونير يا مخلوط كن هاي ديگر بجز بچينگ پلانت

پس از تخليه بتونير حداقل از 5 نقطه دپوي بتن، 5 بخش مساوي بتن برداشته و با يكديگر مخلوط مي شود. سطحي كه بتن بروي آن تخليه مي شود نبايد جاذب باشد و مواد مضر و گل و لاي را به داخل بتن وارد كند. در اختلاط بخش هاي اخذ شده بايد بتن ها در يك طرف بزرگ (مانند طشت يا فرقون) ريخته و بخوبي با بيلچه و سرتاس، مخلوط شود. رعايت حداكثر فاصله زماني بين بخش اول و آخر نمونه برداري ضروري است.

1. نمونه برداري از بتن ديگر بچينگ پلانت

از 10 درصد ابتدائي و انتهائي بتن خروجي از ديگ بچينگ نبايد نمونه گرفت . از قسمت­هاي مياني در فواصل منظم زماني در هنگام تخليه بتن ، دو بخش يا بيشتر نمونه بتن تهيه كنيد و سپس آنهارا با هم بخوبي مخلوط نمائيد . بتن بايد از تمام جريان بتن خروجي اخذ شود. رعايت حداكثر فاصله زماني 15 دقيقه بين بخش اول و آخر نمونه­برداري ضروري است.

1. نمونه برداري از وسيله حمل روباز (غير چرخان)، تسمه نقاله و شوت (ناوه)

 در صورتي كه وسيله حمل و ريختن بجز وسايل فوق باشد نمونه­گيري بايد به روشي نزديك باشد كه شباهت بيشتري به آن دارد.

رعايت حداكثر فاصله زماني 15 دقيقه بين بخش اول و آخر يك نمونه­برداري ضروري است .

درنگارش ضوابط فوق ASTM C172 و استانداردهاي 3201 ايران و EN 12350-1 و ISO منظور شده است.

1. آماده سازي نمونه

در همه روش هاي نمونه برداري ، اختلاط بخش­هاي نمونه اخذ شده در يك ظرف بزرگ ضرورت دارد. اينكار با يك بيل يا بيلچه در يك تشت يا فرغون انجام مي شود . اينكار بايد بايد با سرعت انجام گردد به نحوي كه بتوان در موعد مقرر آزمايشهاي تعيين اسلامپ، دماو هواي بتن را شروع نمود زيرا نتايج اين آزمايشها متأثر از گذشت زمان در شرايط محيطي حاكم بر بتن خواهد بود و مسلماً لازم است در طول اين عمليات بتن در معرض باد، تابش مستقيم خورشيد و تبخير شديد و جدي قرار نداشته باشد.