در متن زیر به نکات کلیدی و کاربردی قالب بندی بتن پرداخته می شود . شما می توانید با مطالعه متن از این نکات ، زمان قالب برداری در فصول مختلف سال و … آگاهی یابید.
قالب بندی سازه های بتنی
قالب بندي و قالب برداري
قالب مناسب مي تواند به شكل و نمائي مناسب كمك كند و ممكن است قالب نا مناسب بر عملكرد سازه اي و معماري يك پروژه اثر گذارد. امروزه قالب چوبي (بدنه چوبي) بهتر است و در هواي گرم و سرد و معتدل بخوبي ميتواند بكار رود.
براي سهولت قالب برداري بايد بتوان به راحتي آن را از بتن جدا نمود. بدين منظور بايد از يك ماده رهاساز قالب استفاده كرد. اين ماده مي تواند روغن سوخته، گازوئيل يا مخلوط آن باشد. هرچه مواد رها ساز از لزجت بيشتري بر خوردار باشد احتمال ايجاد مك (حفرات سطحي) بيشتر است استحكام قالب نيز در ايجاد خطرات سطحي موثر است.
خرید روغن قالب فلزي اين حفرات سطحي به دليل جذب ماده رها ساز بيشتر مي باشد و بايد در بكارگيري ماده رها ساز از نظر مقداردقت كرد و ماده اضافي در سطح قالب نماند. روغن سوخته ممكن است بر نمامي بتن اثر باقي گذارد. بكار گيري روغن هاي مخصوص قالب كه از شركت هاي معتبر تهيه مي شود ارحج خواهد بود.
اگر قالب در حين بتن ريزي و پس از آن حركت نمايد احتمال بروز ترك در بتن وجود دارد.
درزها بايد بخوبي پر شود تا شيره بتن خارج نگردد. شمع ها بايد به خوبي محكم شود بويژه در برابر باد استحكام و بادبندي لازم را داشته باشد. استفاده از رامكا (پاشنه) در مناطق زلزله خيز مجازنيست مگر اينكه هم زمان با بتن ريزي زيرين اجرا شود و از كيفيت بتن مناسب، تراكم و عمل آوري خوب برخوردارباشد.
زمان قالب برداري تابع نوع سيمان، دماي بتن و محيط مجاور آن، نوع قطعه (ديوار و ستون و بدنه تير، كف تير و دال) و نوع بتن و اهميت آن در كنار مصرف افزودني مي باشد. براي پايه ها وكف تير و دال زمانهايي كمتر از پايه اطمينان منظور مي شود و قالب بدنه تير، ديوار و ستون را بين 9 تا 24 ساعت مي توان باز كرد.
مقادير حداقل زمان قالب برداري در فصل نهم آبا داده شده است.
براي شرايط خاص و قطعات پر اهميت بايد نمونه آگاهي تهيه و در شرايط عمل آوري واقعي قرار داد و شرط بر داشتن قالب زيرين و شمع هاي معمولي تير ودال دستيابي به 70 % مقاومت مشخصه و شرط برداشتن شمع هاي (پايه هاي) اطمينان رسيدن به 100 در صد مقاومت مشخصه است. در هنگام برداشتن قالب نبايد ضرباتي را وارد نمود كه موجب آسيب رساندن و ترك خوردگي بتن شود.
پايه هاي قالب تير و دال را بايد از وسط دهانه به تدريج برداشت و به طرفين رفت و اگر مشكلي وجود داشت عمليات را متوقف نمود. بنابراين بهترين شمع ها، شمع تلسكوپي است كه باربرداري توسط آن قابل كنترل است.
قالب بندي
براي احداث يك سازه بتن مسلح، بايد بتن تازه در قالبهايي ريخته شود، تا پس از پر كردن تمام حجم قالبها و سفت شدن، به شكل لازم درآيد. از مهمترين گامها در احداث سازه‌هاي بتني، نحوه قالب‌بندي است. به همين دليل بايد مجري و پيمانكار سازه‌هاي بتني كاملاً در جريان امور مربوط به قالب‌بندي، از وسايل گرفته، تا مشخصات و رواداريهاي ابعاد و روشهاي اجرا قرار داشته باشند.
پس از استقرار قالبها در محل مربوط، بايد آنها را مورد بازرسي قرار داد و درزهايي كه احتمالاً باعث بيرون زدن شيره بتن خواهند شد، پر شوند.
پايداري از مهمترين خصوصياتي است كه بايد درقالب‌بندي رعايت شود. كافي نبودن مهاربندي پايه‌هاي اطمينان و يا مهاربندي افقي سكوها، عدم تنظيم تراز بتن‌ريزي كه منجر به پر شدن يك قسمت از قالب و خالي ماندن قسمت ديگر مي‌شود، تكيه‌گاه نامناسب زير پايه‌هاي اطمينان، عدم به كارگيري كارگران ماهر، خوب نبستن قطعات قالب به يكديگر، درنظر نگرفتن بارهاي زنده و مرده وارد به قالبها و لغزش لايه خاك مجاور قالب ميتواند باعث خرابي قالبها گردد.
شرايط قالب‌بندي
– قالبها بايدبه نحوي ساخته و نصب شوند تا شكل، اندازه، وضعيت و نماي بتن مورد نظر حاصل گردد.
– قالبها بايد به اندازه كافي محكم باشند تا فشار يا وزن بتن تازه و ديگر بارها را تحمل كنند، بدون آنكه دچار تابيدگي، نشت شيره، گسيختگي يا به مخاطره انداختن كارگران شوند.
– قالبها بايد طوري طراحي و ساخته شوند كه به آساني و با سرعت، قابل نصب و باز كردن باشند، تا از اتلاف وقت و پول جلوگيري شود.
– قالبها بايد حتي‌الامكان با وسايل و امكانات موجود قابل حمل و جابجايي باشند.
– قالبها بايد درزبندي شده باشند، تا از نشت شيره بتن جلوگيري شود.
مصالح مورد استفاده در ساخت قالب
قالب اجزاي بتني را مي‌توان از مصالح مختلفي تهيه نمود. ويژگيهاي تعدادي از آنها به شرح زير است:
قالب آجري : اين نوع قالب براي شالوده ها وديوارهاي حايل مجاور خاك مورد استفاده قرار مي‌گيرد. براي اجرا بسته به ارتفاع بتن در قالب و نيز نيروهاي وارده، يك ديوار به ضخامت 10 يا 20 سانتيمتري احداث مي‌شود. براي جلوگيري از كرمو شدن بتن و مكيده شدن آب آن توسط آجر قبل از بتن‌ريزي بايد يك لايه ورق نايلوني روي سطح ديوار نصب كرد، در صورتي كه امكان انجام دادن اين كار نباشد، بايد سطح آجرها را كاملاً آب پاشي نمود. همچنين بايد دقت نمود تا آب در قالبها جمع نشود.
قالب چوبي : چوب و تخته چند لا براي تمام كارهاي قالب‌بندي از درست كردن قاب قالب تا ديواره آن وپايه‌هاي اطمينان مورد استفاده قرار مي‌گيرد. براي درست كردن قالب از چهار تراش قطعات الوار، تخته و تخته چند لا استفاده مي‌شود.
قالبها بايد به اندازه‌اي ساخته شوند كه حمل آنها با وسايل موجود در كارگاه و نيروي انساني امكان‌پذير باشد. در هنگام ساخت، نصب و بتن‌ريزي نياز به دقت زيادي وجود دارد تا به سطوح نرم و لبه‌ها آسيب نرسد. به خصوص دقت بيشتري براي قالب برداري و انبار كردن قالبها لازم است.
قالب فولادي : در مواردي كه حجم كار زياد و تنوع سطوح و ابعاد كم باشد، استفاده از قالبهاي فولادي كاملاً به صرفه خواهد بود. بهاي اوليه اين قالبها نسبتاً زياد است ولي عمر زياد آنها اين مسئله را توجيه مي‌نمايد. قالبهاي فولادي به دليل مقاوم بودن و امكان استفاده از اتصالات خاص مي‌توانند به سهولت و با سرعت زياد باز و بسته شوند. در هواي سرد و گرم، اين قالبها حتي‌المقدور بايد عايق‌بندي شده و از تغييرات حرارتي در آنها جلوگيري شود.
قالب برداري
1. قالب بايد موقعي برداشته شود كه بتن بتواند نيروي وارده را تحمل كند و تغيير شكلهاي آن از تغيير شكلهاي پيش بيني شده تجاوز نكند.
2. پايه‌ها و قالبهاي باربر نبايد قبل از آنكه اعضاء و قطعات بتني مقاومت كافي را براي تحمل وزن خود و بارهاي وارده كسب كند، برچيده شوند.
3. عمليات قالب‌برداري و برچيدن پايه‌ها بايد گام به گام و بدون اعمال نيرو و ضربه طوري باشد كه اعضا و قطعات بتني تحت اثر بارهاي ناگهاني قرار نگيرند، بتن صدمه نبيند و ايمني و قابليت بهره‌برداري مخدوش نشود.
4. در صورتي كه قالب‌برداري قبل از پايان دوره مراقبت انجام پذيرد، بايد تدابيري براي مراقبت بتن پس از قالب‌برداري به كار برده شود.
5. پايه‌هاي اطمينان را نبايد قبل از آنكه اعضا و قطعات بتني توان كافي براي تحمل وزن خود و بارهاي وارد را كسب كنند، جمع كرد. شمع برداري بايد به ترتيبي باشد كه از ايجاد ضربه، برون محوري و برون مركزي‌هاي پيش بيني نشده در قطعات جلوگيري شود.
زمان قالب‌برداري
در صورتي كه زمان قالب‌برداري در طرح، تعيين و تصريح نشده باشد زمانهاي ارائه شده در جدول 1 را مي‌توان به عنوان حداقل زمان لازم براي برچيدن قالبها و پايه‌ها ملاك قرار داد.
جدول 1: راهنماي زمان قالب‌برداري
|
دماي مجاور سطح بتن (درجه سيلسيوس) |
نوع قالب بندي |
|
|||
|
0 |
8 |
16 |
24 و بيشتر |
||
|
30 |
18 |
12 |
9 |
قالب قائم (ستون) ساعت |
|
|
30 |
18 |
12 |
9 |
قالب زيرين، شبانه‌روز، پايه‌هاي اطمينان، شبانه‌روز |
دالها |
|
25 26 |
15 21 |
10 14 |
7 10 |
قالب زيرين، شبانه‌روز، پايه‌هاي اطمينان، شبانه‌روز |
تيرها |
توضيحات :
– زمانهاي داده شده در صورتي معتبرند كه شرايط زير برقرار باشد.
– بتن با سيمان پرتلند نوع 1 (معمولي) تهيه شده باشد. در صورت استفاده از سيمان پرتلند نوع 2 يا پنج و يا آميخته، اين زمانها افزايش مي‌يابد. به كارگيري افزودنيهاي كند گير كننده نيز همين نقش را دارند و مسلماً در صورت استفاده از سيمان‌هاي زودگير يا مصرف مواد افزودني زود گير كننده مي‌توان اين زمانها را كاهش داد.
– در صورتي كه در ضمن سخت شدن بتن، دماي محيط به كمتر از صفر درجه سيلسيوس تنزل كند، زمانهاي داده شده را بايد به تناسب و حداقل به اندازه مدت يخبندان افزايش داد.
در صورتي كه قطعه و يا سازه از اهميت خاصي برخوردار باشد، مي‌توان با تهيه نمونه‌هاي آگاهي و شكستن آنها در زمان مورد نظر، مقاومت فشاري بتن داخل قالب را به صورت تقريبي به دست آورد. اگر 70 درصد مقاومت مشخصه 28 روزه حاصل شده باشد، مي‌توان قالبهاي زيرين را باز نمود، اما باز كردن پايه‌هاي اطمينان مستلزم دستيابي به مقاومت مشخصه 28 روزه مي‌باشد.
در كارگاه‌هاي كوچك مي‌توان از گازوئيل و يا روغن سوخته به عنوان ماده رهاساز استفاده نمود. ولي استفاده از گازوئيل ارجحيت دارد. بويژه استفاده از مواد رهاساز با لزجت كمتر در قالبهاي فلزي باعث كاهش حفره‌هاي مجود در سطح مي‌گردد.
پاشنه (رامكا)
براي سهولت عمل قالب بندي و تنظيم پاي قالب، غالباً از رامكا استفاده مي‌گردد. رامكا ميتواند بتني و يا فولادي باشد. در مناطق خورنده جنوب كشور و يا سازه‌هاي رويارو با آب و يون كلريد استفاده از رامكاي فولادي مجاز نمي باشد. در استفاده از رامكاي بتني بايد به نكات زير توجه شود :
رامكا يك قسمت محدود از بتن سازه است. برخورد با رامكا بايد مانند ساير بتن‌ها بوده و در اختلاط يا ريختن و تراكم و عمل آوري دقت‌هاي لازم به كار گرفته شود.
رامكاي بتني بايد با بتن زيرين به صورت يكپارچه ريخته شود. وجود دو درز اجرايي در فاصله بسيار نزديك به هم (10 تا 20 سانتيمتر) ابداً مجاز نيست بويژه آنكه در مناطق زلزله خيز واقع باشيم.
در ساخت رامكا بايد قالبها با دقت در محل مورد نظر تنظيم و تثبيت گردند بويژه اگر بخواهيم رامكاي بتني به صورت پيوسته با بتن زيرين باشد، مي‌توان قالبها را از ابتدا در محل مورد نظر قرار داد و يا بلافاصله پس از بتن‌ريزي قسمت زيرين اقدام به نصب قالبها نمود و بتن رامكا را اجرا نمود.