درز انقباض (جمع شدگي) بتن چیست ؟

درز انقباض (جمع شدگي) بتن چیست 

معمولاً بتن، تحت جمع‌شدگي خميري و خشك شدگي قرار مي‌گيرد و چنانچه جمع‌شدگي تحت قيد قرار بگيرد، بتن احتمالاً ترك مي‌خورد. براي جلوگيري از بروز تركها در سطح بتن، درزهاي انقباض تعبيه مي‌شود. در مواردي كه ميلگرد به اندازه كافي در عضو بتني در نظر گرفته شده باشد تا تنش‌هاي جمع‌شدگي را تحمل كند، نياز به درز انقباض نيست. در چنين مواردي، ميلگرد از تشكيل تركهاي قابل رؤيت جلوگيري مي‌كند.

منظور از ايجاد درزهاي انقباض (كنترل يا جمع‌شدگي)، تعيين محلهايي از قبل پيش بيني شده براي بروز تركها مي‌باشد. به عبارت ديگر چنانچه درزهاي انقباض در عضو بتني ايجاد نگردد و يا در فواصل نادرست اجراشوند، تركها در محلهاي نامشخص به وجود مي‌آيند. با ايجاد درزهاي انقباض،  يك منطقه ضعيف ايجاد مي‌گردد كه تركهاي جمع‌شدگي در همان محلها شكل مي‌گيرند.

 توصيه‌هايي براي ايجاد درزهاي انقباض دردالهاي كف ارائه شده است. براي ساخت درزهاي انقباض موارد زير بايد رعايت شوند :

1. براي ساخت درزهاي انقباض مي‌توان از وسيله دستي لبه‌زن استفاده نمود. اره ماشيني، وسيله ديگري براي ساخت درزهاي انقباضي است، ولي عمل برش هنگامي بايد آغاز گردد كه بتن سخت شده باشد، در غير اين صورت باعث جابجايي سنگدانه‌ها مي‌گردد().

ايجاد درزهاي انقباض در بتن تازه نيز با استفاده از نوارهاي پلاستيكي، فلزي و چوبي امكان‌پذير است. براي نصب نوارها، يك شيار به وسيله ماله و يا شيارزن در بتن تازه ايجاد كرده و سپس نوارها در آن شيار گذاشته مي‌شود. پس از اتمام عمليات ايجاد درزها، بايد با استفاده از ماده درزگير، نسبت به پر كردن درزها اقدام نمود(شکل 2). با پر كردن درزها، از لبه‌هاي درز محافظت شده و عبور ترافيك (آمد و شد) بدون اشكال انجام مي‌گردد.

شکل 2 – درز ایجاد شده بوسیله برش و پر کردن آن با نوارهایی از جنس پلاستیک

2. فاصله درزهاي انقباض معمولاً بين 24 تا 36 برابر ضخامت دال است. براي تعيين فاصله تقريبي درزها به جدول 1 مراجعه شود. فاصله درزهاي انقباض به اسلامپ، حداكثر اندازه دانه‌بندي و شكل و بافت سطحي سنگدانه‌ها، نسبت آب به سيمان، عيار و نوع سيمان بستگي دارد و بهتر است فواصل درزها را به مراتب كمتر از جدول زير در نظر گرفت.

جدول 1 :  حداكثر فاصله درزهاي انقباضي

اسلامپ كمتر از 100 mm فواصل درزها (متر)	اسلامپ 100 تا 150 ميليمتر- فواصل درزها (متر)*		ضخامت دال (mm)
	حداكثر اندازه سنگدانه بيش از ‌ mm 20	حداكثر اندازه سنگدانه mm 20
60/3	4/2	0/3	100
50/4	0/3	90/3	125
40/5	60/3	50/4	150
30/6	20/4	40/5	175
20/7	80/4	00/6	200
10/8	40/5	90/6	225
0/9	00/6	50/7	250

شايان ذكر است ، مقادير اسلامپ ذكر شده براي بتن بدون استفاده از مواد افزودني روان كننده يا فوق روان كننده  است و چنانچه از بتن با مواد افزودني استفاده  ‌گردد، اسلامپ قبل از استفاده از مواد افزودني  مي باشد.

3. براي انتقال بهتر بار درمحل درزهاي انقباض مي‌توان از ميلگرد (داول) در وسط ضخامت دال استفاده نمود. مشخصات ميلگرد در جدول 2 ارائه شده است. در هنگام تعبيه بايد دقت نمود تا ميلگرد به بتن پيوستگي نداشته باشد.

جدول 2 :  فواصل ميلگردها در درزها

فواصل ميلگرد (mm)	طول ميلگرد (mm)	قطر ميلگرد (mm)	ضخامت دال (mm)
300	400	20	150-120
300	460	25	200-180
300	460	35	280-230

4. براي تراكم سطح كوچك دالها مي‌توان از دستگاه ويبره استفاده كرد، اما براي سطوح وسيع توصيه مي‌شود كه با استفاده از يك تير فولادي كه بر روي آن ويبره متصل است، عمليات تراكم اجرا گردد.

5. يك روش مناسب براي ساخت دال، به روش نواري موسوم است (شكل 4). بر اساس اين روش ابتدا عرض دال به چند نوار طولي تقسيم مي‌گردد و قالبها نصب مي‌گردند. سپس بتن به صورت نوارهاي يك در ميان ريخته مي‌شود. پس از بتن‌ريزي سري اول نوارهاي طولي، قالبها باز مي‌شوند و خود نوارهايي كه بتن‌ريزي شده‌اند به صورت قالب براي نوارهاي ديگر مورد استفاده قرار مي‌گيرند. درزهاي انقباض در حد فاصل نوارها اجرا مي‌گردد.

6. توصيه مي‌شود هنگامي كه بتن تازه است، درز انقباض (براي جمع‌شدگي خميري) اجرا گردد، زيرا اگر بتن سخت شود، بايد از وسايلي مانند اره برقي براي  ايجاد درز استفاده كرد. بر همين اساس در زماني كه بتن تازه است با گذاشتن يك نوار چوبي يا فلزي در محل مورد نظر  مي‌توان درز را ايجاد كرد. ايجاد درز در بتن سخت شده براي كنترل جمع‌شدگي ناشي از خشك شدن به كار مي‌آيد.

7. براي اجراي عمليات پرداخت سطح بتن دال به فصل پرداخت مراجعه شود.

8. محل درزها بايد با يك تركيب مناسب پر شوند تا به دال از نظر نفوذ مواد زيان‌آور، خسارت وارد نگردد. اين تركيب مي‌تواند ملات سيمان با ماسه سيليسي و با نسبت كم آب به سيمان باشد (در صورتي كه صرفاً درز  انقباضي براي جمع‌شدگي خميري داشته باشيم اين نوع ماده پركننده مي‌تواند به كار رود).