ضوابط نمونه‌برداري و آزمايش بتن استاندارد بتن ایران
- نمونه‌گيري بايد بصورت تصادفي ( عدم نمونه‌گيري عمدي از بتن سفت‌تر يا شل‌تر يا داراي وضعيت خاص در زمان خاص) باشد تا مباني آماري پذيرش بتن مخدوش نگردد و قضاوت صحيح ميسر باشد.
- برداشتن نمونه از آخرين محل قبل از ريختن در قطعه برداشت شود.
- به هيچ وجه بتن‌هايي كه در قالب قطعه ريخته شده‌اند مجدداً برداشت نشوند.
- هر نوبت نمونه‌گيري شامل حداقل دو آزمونه براي سن مقاومت مشخصه (28 روز) مي‌باشد كه در صورت نياز به تعيين مقاومت بتن در سن ديگر مي‌توان تعداد آزمونه را افزايش داد.
- با توجه به نكات مندرج در تفسير جديد آيين نامه بتن ايران بهتر است يك آزمونه اضافي براي قضاوت در زماني كه اختلاف زيادي بتن دو آزمونه وجود دارد تهيه شود. اين آزمونه همان آزمونه شاهد كه اخذ آن در كارگاه ها رايج است نمي‌باشد.
- تهيه آزمونه‌هاي شاهد در آيين نامه خاصي پيش‌بيني نشده است اما رويه رايج در ايران است و تهيه و آزمايش آن مانعي ندارد.
- در هر روز براي هر نوع بتن حداقل يك نوبت نمونه‌برداري لازم است.
- حداقل 6 نوبت نمونه‌برداري از يك سازه براي يك رده بتن الزامي است (درACI پنج نوبت).
- در ACI براي سازه هاي معمول ساختماني اخذ يك نوبت نمونه به ازاء هر 110 مترمكعب بتن يا هر 460 مترمربع سطح دال و ديوار ضروري است اما براي بسياري از سازه‌هاي خاص ( بجز بتن حجيم و سد) به ازاء هر 75 مترمكعب يك نوبت نمونه‌برداري لازم است. در قالب لغزنده حداقل يك نوبت نمونه‌برداري در هر 8 ساعت كار روزانه ضروري است.
- در آبا در صورتيكه حجم هر نوبت اختلاط بيشتر از يك مترمكعب باشد براي دال و ديوار از هر 30 مترمكعب بتن يا هر 150 مترمربع سطح يك نوبت نمونه‌برداري ضروري است. همچنين در آبا براي تير و كلاف ( در صورت ريختن قطعات بصورت جدا از هم ) به ازاء هر 100 متر طول و براي ستونها به ازاء هر 50 متر طول يك نوبت نمونه‌برداري پيش‌بيني شده است . در تفسير جديد براي قطعاتي مانند شالوده هايي با حجم زياد، يك نمونه‌برداري از هر 60 مترمكعب بتن توصيه شده است ( بويژه هر نوبت اختلاط بيش از 2 مترمكعب ).
- در آبا گفته شده است كه اگر حجم هر نوبت اختلاط كمتر از يك مترمكعب بتن باشد مي‌توان مقادير فوق را به همان نسبت كاهش داد يعني تعداد دفعات نمونه‌برداري بيشتر مي‌شود. مسلماً اگر به تشخيص دستگاه نظارت، كنترل كيفي مطلوبي در ساخت بتن ديده نشود و يكنواختي خوبي حاصل نگردد، مي‌توان از اين اختيار استفاده نمود.
- طبق تفسير جديد آبا اگر حجم هر نوبت اختلاط بيش از 3 مترمكعب باشد ( مانند تراك ميكسر ) مي‌توان مقادير فوق را سه برابر نمود ( از هر 90 مترمكعب بتن دال و ديوار و 450 مترمربع سطح ، 300 متر تير و كلاف و 150 متر ستون).
- طبق تفسير جديد آبا توصيه شده است نوبت‌هاي نمونه‌برداري در سازه بين طبقات مختلف و اعضاء مختلف توزيع گردد.
- در محاسبه سطح دال و ديوار فقط يك وجه آن در نظر گرفته مي‌شود.
- طبق آبا اگر حجم بتني در يك كارگاه از 30 مترمكعب كمتر باشد دستگاه نظارت به تشخيص خود در صورت رضايت مي‌تواند براي بخش بدون كيفيت بتن ( با توجه به سابقه مصرف بتن آماده يا طرح مخلوط خاص در ساير پروژه‌ها ) از نمونه‌برداري و آزمايش مقاومت صرفنظر كند. مسلماً ناظر بايد شواهد و قرائني را دال به رضايت بخش بودن بتن دردست داشته باشد و به هرحال مسئوليت عدم نمونه‌برداري به عهده ناظر خواهد بود ( در ACI برابر 38 مترمكعب).
- نتيجه هر نوبت نمونه‌برداري ميانگين نتيجه دو آزمونه در يك سن ( مانند سن 28 روزه ) مي‌باشد.
- آزمونه‌هاي استاندارد استوانه‌هائي به قطر 150 ميلي‌متر و ارتفاع 300 ميلي‌متر است. در تفسير آبا – در صورتيكه نمونه مكعبي تهيه شود، اين نمونه مي‌تواند به استوانه استاندارد تبديل شود. نحوه تبديل در جدول زير مشاهده مي‌شود. همچنين در آبا مكعب 150 ميلي‌متري و 200 ميلي‌متري يكسان فرض شده است و در صورت تهيه استوانه به قطر 100 ميلي‌متر و ارتفاع 200 ميلي‌متر ضريب تبديل آن به استوانه استاندارد02/1 خواهد بود.
جدول 1: تبديل مقاومت مكعبي 150 ميلي‌متري به استوانه استاندارد و بالعكس
|
مقاومت فشاري مكعبي MPa |
25 |
30 |
35 |
40 |
45 |
50 |
55 |
|
ضريب تبديل استوانه به مكعب |
25/1 |
20/1 |
17/1 |
14/1 |
13/1 |
11/1 |
1/1 |
|
مقاومت فشاري استوآن هاي استاندارد MPa |
با توجه به ضريب 20 |
25 |
30 |
35 |
40 |
45 |
50 |
|
ضريب تبديل مكعب به استوانه |
8/0 |
833/0 |
857/0 |
875/0 |
888/0 |
9/0 |
91/0 |
- در برخي آيين نامه ها و مشخصات ممكنست نحوه تبديل مقاومت مكعبي به استوآن هاي متفاوت مي‌باشد كه در آبا معتبر تلقي نمي‌شود.
- طبق تفسير جديد آبا اگر اختلاف مقاومت دو آزمونه بيشتراز 5 درصد ميانگين آن دو باشد نتيجه آزمونه سوم قاضي خواهد بود در اين صورت نتيجه پرت حذف مي‌شود و دو نتيجه ديگر ميانگين‌گيري مي‌شوند.
- طبق تفسير جديد آبا اگر مشخص شود ايرادي در مراحل نمونه‌گيري تا آزمايش وجود دارد، نتيجه آزمونه مربوطه قابل استناد و ميانگين گيري نمي‌باشد.
- اگر خطاهاي عده‌اي در تهيه نمونه قالب‌گيري و تراكم، نگهداري و محافظت، مراقبت، حمل، عمل‌آوري و يا در انجام آزمايش تعيين مقاومت بتن وجود داشته باشد، نتيجه آن نوبت نمونه‌برداري در مرحله پذيرش ناديده گرفته مي‌شود و از ليست نتايج حذف مي‌گردد. در غير اينصورت از نتيجه هيچيك از آزمونه ها نمي‌توان صرفنظر كرد.
- عدم يكنواختي بتن تازه، عدم تراكم صحيح و كامل، نگهداري بتن در محيطي با دماي كمتر يا بيشتر از محدوده استاندارد بويژه در روز اول، فراهم ننمودن پوشش مانع تبخير آب، قراردادن نمونه درزير آفتاب يا در برابر باد، وجود شوك‌هاي حرارتي و رطوبتي، اعمال ضربه در خروج از نمونه از قالب و در حمل و نقل بويژه در روز اول، عمل‌آوري غير استاندارد از نظر رطوبتي و دما، انجام آزمايش فشاري برروي آزمونه‌هاي ناصاف و غيرگونيا يا لب پريده و بدون بكارگيري پوشش مناسب در سطح نمونه استوآن هاي ، طبق تفسير جديد آبا دليلي قابل قبول براي صرفنظر نمودن از نتايج نمونه‌برداري خواهد بود. بديهي است در غيراينصورت از نتيجه نمونه‌ها نمي توان صرفنظر كرد.